MEB'in LGS'de Yeni Hedefleri. Milli Eğitim Bakan Yardımcısı Mahmut Özer: Sınavsız yerleşen
öğrencilerin 2021 yılında en az %60'nı, 2022 yılında ise en az %70'ini birinci
tercihinde yer alan liseye yerleştirmeyi hedefliyoruz. Bu hedeflere ulaştıkça
öğrencilerin büyük bir kısmı sınava girmeden istedikleri liselere daha kolay
bir şekilde yerleşebilecekler.
Milli Eğitim Bakan Yardımcısı Mahmut Özer, liselere yerleştirme sistemindeki
dönüşümü, bir gazete için kaleme aldı.
Milli Eğitim Bakan Yardımcısı Mahmut Özer'in yazısı şöyle:
"Türkiye'de öteden beri eğitimde
kademeler arası geçiş sistemleri üzerine tartışmalar sürdürülmektedir. Milli
Eğitim Bakanlığı, son yıllarda okulu merkeze alacak şekilde muhtelif adımlar
atmış ve liselere geçiş için çeşitli sistemleri denemiştir. Son olarak 2018
yılında uygulamaya konan Liselere Geçiş Sistemi (LGS), öğrenciler üzerindeki
baskıyı hafifletmek için, tüm öğrencilerin merkezi sınava girme zorunluluğunu
sonlandırmış ve ortaöğretim kurumlarına geçiş sürecinde merkezi ve yerel
yerleştirme olmak üzere iki farklı yerleştirmeye imkan tanımıştır. Bir başka
ifadeyle, öğrencilerin yaklaşık %90'ını merkezi sınav zorunluluğu olmadan
yerleştirmeyi; geriye kalanları ise merkezi sınav puanı ile yerleştirmeyi
hedeflemiştir. Böylece merkezi yerleştirme, merkezi sınav puanı ile yapılmakta
iken yerel yerleştirme sınav puanı olmadan kayıt alanı temelli olarak okul
başarı puanına göre gerçekleştirilmektedir.
Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri ve
Anadolu teknik programı uygulayan Mesleki ve teknik Anadolu liselerinin
tamamına ve proje okul kapsamına alınan Anadolu, Anadolu imam hatip ve Mesleki
ve Teknik Anadolu liselerine sınav puanı ile yerleştirilme yapılmaktadır. Diğer
taraftan proje okul kapsamında olmayan Anadolu, Anadolu imam hatip ve mesleki
ve teknik Anadolu liselerine ise yerel yerleştirme yapılmaktadır. Bu yazı, LGS
kapsamında yerleştirme sürecinin uygulandığı üç yıl üzerinden verilere dayalı
olarak ele alınmıştır.
Süreç
sürekli iyileştirildi
2018 yılı LGS kapsamında yerleştirmede en
büyük sorunlardan biri, yerleştirme kriterlerinden kaynaklanmıştı. Ortaokulda
bulunuşluk durumu ve tercih sırası okul başarı puanının önünde yer alan
kriterlerdi. Bu kriter sıralaması okul başarı puanı düşük olan ancak okulda
daha uzun süredir bulunan veya daha üst sırada tercih eden öğrencilerin
yerleştiği okullara okul başarı puanı yüksek olan öğrencilerin yerleşememesine
yol açmıştı. Diğer taraftan okul başarı puanında da tekil başarı notu yerine
80-100 gibi dilimler şeklinde uygulanması, okul başarı puanının işlevsel bir şekilde
kullanılmasını engellemişti. Sonuçta 2018 yılı yerleştirmelerinde öğrenci ve
velilerin memnuniyetsizliği artarken yerleştirmeden şikayetler de giderek
artmıştı. Bu sorunları ortadan kaldırmak ve süreci iyileştirmek üzere 2019
yılında sınavsız yerel yerleştirme kriterleri güncellendi. Ortaokullarda
bulunuşluk ve tercih sırası kriterlerden çıkartıldı. Sınavsız yerel yerleştirme
sırasıyla, öğrencilerin ikamet adresleri, okul başarı puanının üstünlüğü ve
okula özürsüz devamsızlık yapılan gün sayısının azlığı kriterlerine göre
yapıldı. Bu üç kriterde eşitlik olması durumunda ise sırasıyla 8, 7 ve 6.
sınıflardaki yıl sonu başarı puanı üstünlüğüne bakılarak yerleştirme
gerçekleştirildi. Okul başarı puanının dikkate alınmasında başarı dilimleri
uygulamasına son verildi ve öğrencinin puanı neyse doğrudan o puan dikkate
alındı. Hesaplanan okul başarı puanları virgülden sonra dört hane olarak
dikkate alındı.
MEB'de yeni bir uygulama olarak 2018 yıl
sonu itibarıyla Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporları Serisi yayımlanmaya
başlanılmıştı. Bu kapsamda özellikle sınavlarla ilgili değerlendirme raporları
büyük öneme sahip olup bu raporlarla sınavla ilgili detaylı analizler verilere
dayalı olarak ve şeffaf bir şekilde kamuoyu ile paylaşılmaktadır. Bu, Bakanlık
için hem hesap verebilirlik açısından hem de eksikliklerin görülmesi ve
dolayısıyla süreçlerin iyileştirilmesi açısından da çok önemli bir işleve
sahiptir. Örneğin, 2018 yılı ortaöğretim kurumlarına geçiş için yapılan merkezi
sınavla ilgili hazırlanan raporda sayısal alanda yapılan ikinci oturumda
sürenin uzatılması bulgulara göre önerilmişti.
Bu öneri dikkate alınarak 2019 yılında bu
oturumdaki süre 20 dakika uzatıldı. Diğer taraftan öğrencilerin sınava
hazırlanmalarında rehberlik etmek üzere her ay örnek soru kitapçığı yayımlandı.
Sonuç olarak öğrenciler, sınavda bir sürprizle karşılaşmadılar. 1 Haziran 2019
tarihinde iki oturum şeklinde yapılan sınav, il ve ilçelerimizde 953 sınav
merkezinde ve yurt dışında 15 olmak üzere toplam 968 sınav merkezinde
gerçekleştirildi. Sınavda toplam 3 bin 769 sınav binası ve 63 bin 085 sınav
salonu kullanıldı. Sınavın her iki oturumu da her hangi bir sorun olmadan
tamamlandı. Sınav sonrasında hiçbir soru iptal edilmedi. Bu ölçekte bir sınavın
sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmesi ve hiçbir sorunun da iptal edilmemesi,
sürecin başarılı bir şekilde tamamlanmasına ve algının olumluya dönmesine
önemli bir katkı yaptı.
Sınavsız yerleştirmede en kritik konu, kayıt
alanlarının arz-talep dengesini karşılayabilecek şekilde rasyonel bir zeminde
oluşturulmasıdır. Bu amaçla 2018 yılında karşılaşılan sorunlar da göz önüne
alınarak sürecin tamamı il müdürlerinin katılımı ve katkısı ile yürütüldü. İlk
olarak tüm liselerin kapasiteleri yerinde tespit edilerek QR kodu oluşturulup
coğrafi bilgi sistemine işlendi. Böylece tüm liselerle ilgili detaylı bilgi
dijitalleştirilip il müdürlerinin kullanımlarına açıldı. İl müdürleri,
oluşturulan bu dijital platformu da kullanarak kayıt alanlarını yeniden
yapılandırdılar ve 2019 yerleştirmesi için hazır hale getirdiler.
Sınavlı
okullarda doluluk yüzde 99
Yerleştirme sonuçları 2019 ve 2020
yıllarında ayrıntılı bir değerlendirme raporu ile birlikte açıklandı. 2019
yılında birinci merkezi yerleştirme sonuçları oldukça olumlu bir tablo
çizmişti. Merkezi sınavla öğrenci alan okullarda doluluk oranı %99,6 olarak
gerçekleşti. 2020 yılında sınavlı okul kapasitesinde yaklaşık yüzde 53 oranında
bir artışa gidilmesine rağmen 2020 yılında da sınavlı okullarda doluluk oranı
%99,3 olarak gerçekleşti. Sınavlı okul yerleştirmelerinde mesleki ve teknik
Anadolu liselerinin doluluk oranlarında yıllara sari artış oldukça dikkat
çekiciydi. 2018 yılında sınavla öğrenci alan mesleki ve teknik Anadolu
liselerinin kontenjanı 2019 yılına göre düşük olmasına rağmen doluluk oranı
yaklaşık %74'ler seviyesinde gerçekleşmişken 2019 yılı sonunda bu oran %98'ler
seviyesine yükselmişti. 2020 yılında bu iyileşme eğilimi sürdü ve sınavlı okul
kapsamında mesleki ve teknik Anadolu liselerine yerleşen öğrenci sayısı 2019
yılına göre %64 arttı. Bu iyileşme eğilimi, MEB'in son iki yılda mesleki
eğitimi güçlendirmek için attığı adımların başarısının somut bir göstergesidir.
Sınavsız yerleşen öğrencilerin yüzde
92'si ilk üç tercihinden birine yerleşti
Sınavlı okulların kontenjanı görece düşük
olduğu için yerleştirmenin asıl performansını belirleyen sınavsız yerel
yerleştirmedir. 2019 yılı yerel yerleştirmelerde öğrencilerin %91'i
tercihlerindeki ilk üç okuldan birisine yerleşti. Bu oran yerleşen öğrencilerin
memnuniyetinin yüksekliğini göstermesi açısından oldukça önemli bir veridir.
Öğrenci sayısındaki ciddi artışa rağmen 2020 yılında yerel yerleştirmede bu
oran %92'ye yükseldi. Dolayısıyla bu sonuçlar LGS sisteminde her yıl yapılan
iyileştirmelerle artık öğrenci memnuniyetinin giderek arttığını somut olarak
göstermektedir.
Diğer taraftan 2019 yılında yerel
yerleştirmede öğrencilerin %52'si birinci tercihlerindeki okullara yerleştiler.
2020 yılında ise öğrenci sayısındaki artış nedeniyle bu oranda küçük bir düşüş
olmasına rağmen öğrencilerin %49'u birinci tercihlerine yerleştiler. Bir diğer
ifadeyle sınavsız yerel yerleştirmede öğrencilerin yarısı istedikleri birinci
okullara yerleşebildiler. Bu, yerel yerleştirmenin ve sürecin tamamının ne
kadar iyileştirildiğinin çarpıcı bir göstergesini oluşturmaktadır.
Memnuniyet arttı
Sınavsız yerel yerleştirmede Anadolu ,
Anadolu imam hatip ve mesleki ve teknik Anadolu lisesine yerleşen öğrencilerin,
yerleştikleri okulların tercihlerindeki yerleri de bu memnuniyetin okul türleri
bakımından ayrıntısını vermektedir. Bu bağlamda Anadolu liselerine 2019 yılında
yerleşen öğrencilerin %58'i birinci tercihlerindeki bir Anadolu lisesine
yerleşirken %99'u ise ilk üç tercihlerinde yer alan bir Anadolu lisesine
yerleştiler. 2020 yılında da Anadolu liselerine yerleşen öğrencilerin %99'u
yine ilk üç tercihlerinde yer alan bir Anadolu lisesine yerleştiler.
Benzer şekilde Anadolu İmam Hatip liselerine
sınavsız yerleşen öğrencilerin %52'si birinci tercihlerindeki bir Anadolu imam
hatip lisesine yerleşirken %87'si ise ilk üç tercihlerinde yer alan bir Anadolu
hatip lisesine yerleştiler. 2020 yılında da bu eğilimin devam ettiği ve Anadolu
imam hatip liselerine sınavsız yerleşen öğrencilerin %87,3'nün ilk üç
tercihlerinde yer alan bir Anadolu imam hatip lisesine yerleştikleri
görülmektedir.
Mesleki eğitimde yüzde 40 artış
Bu kapsamda en büyük iyileşmenin yine
mesleki teknik eğitimde gerçekleştiği görülmektedir. 2019 yılında mesleki ve
teknik Anadolu liselerine yerleşen öğrencilerin %41'i birinci tercihlerindeki
bir mesleki ve teknik Anadolu lisesine yerleşirken %79'u ise ilk üç
tercihlerinde yer alan bir mesleki ve teknik Anadolu lisesine yerleştiler. 2020
yılında ise mesleki ve teknik Anadolu liselerine yerleşen öğrencilerin %43'ü
birinci tercihlerindeki bir mesleki ve teknik Anadolu lisesine yerleşirken
%82'sinin ise ilk üç tercihlerinde yer alan bir mesleki ve teknik Anadolu
lisesine yerleştikleri görülmektedir.
Mesleki eğitimde sınavlı ve sınavsız
yerleşen toplam öğrenci oranında da artış dikkat çekmektedir. Bu kapsamda 2020
yılında mesleki eğitimi tercih ederek yerleşen öğrenci sayısının 2019 yılına
göre %40 arttığı görülmektedir. Bu bağlamda 2020 yılında her okul türüne
yerleşen öğrenci sayısındaki 2019 yılına göre artışlar karşılaştırıldığında en
büyük artış oranının mesleki eğitimde gerçekleştiği görülmektedir. Bu veriler
mesleki eğitimin artık öğrencilerin tercihlerinde üst sıralarda yer aldığını
göstermektedir.
Sonuç olarak 2020 yılı LGS kapsamında
ortaöğretim kurumlarına yerleştirme süreci öğrenci ve velilerin memnuniyetini
artıracak şekilde başarılı bir şekilde tamamlanmıştır. Bu sonuçlar aynı zamanda
son üç yılda yerleştirmelerde süreç iyileştirmenin ve paydaşların tamamının
süreç boyunca aktif katılımlarının sağlanmasının ne kadar önemli olduğunu da
göstermektedir.
Yeni hedef birinci tercihinde
yerleşen öğrenci oranını yükseltmek
Sonuç olarak 2019 yılında yaptığımız
iyileştirmelerle LGS sistemi oturdu ve başarılı bir şekilde çalışıyor. 2020
yılında ise aynı sistemi küçük iyileştirmelerle kullandık ve daha iyi bir
noktaya geldik. Bundan sonra özellikle son iki yılda elde edilen başarı
düzeyini daha da yükseğe çekmek ve öğrenci ve velilerin memnuniyetlerini
artırmak için yapılabilecek iyileştirmelere odaklanılacaktır. Orta ve uzun
vadedeki hedefimiz, ülkenin neresinde yaşarsa yaşasın bir velinin çocuğunu
evine yakın bir liseye gönül rahatlığıyla teslim edebilmesini sağlamaktır.
Bunun da önemli bir göstergesi, sınavsız yerleştirmede birinci tercihe yerleşen
öğrenci oranıdır. 2020 yılında bu oran %49 olarak gerçekleşti. Öğrenci
sayısındaki ciddi artışa rağmen sınavsız yerleşen iki öğrenciden birisi birinci
tercihinde yer alan bir liseye yerleşebildi. Bu oranı her yıl artırmak
istiyoruz. Bu nedenle sınavsız yerleşen öğrencilerin 2021 yılında en az
%60'nın, 2022 yılında ise en az %70'inin birinci tercihinde yer alan liseye
yerleştirmeyi hedefliyoruz. Bu hedeflere ulaştıkça öğrencilerin büyük bir kısmı
sınava girmeden istedikleri liselere daha kolay bir şekilde yerleşebilecekler.
Diğer taraftan, liseler arasındaki başarı
farklarını kapatmaya yönelik politikalara daha fazla ağırlık verecek ve
dezavantajlı okullara daha fazla destek sağlayacağız. Ayrıca, özellikle temel
eğitimde başarılı ve başarısız öğrenciler arasındaki farkı kapatmaya yönelik
telafi eğitimleri düzenleyerek tüm öğrencilerimizin liseye daha hazırlıklı
gelmesini sağlayacağız."
